Toekomst TIN

Met verdriet lezen we dat het voortbestaan van het Theater Instituut Nederland wordt bedreigd door stopzetting van subsidie. Mogelijk heeft de directie van het TIN de afgelopen jaren kansen gemist door haar omvangrijke museale collectie onvoldoende in het voetlicht te brengen. Meer aandacht ging uit naar dans- en toneelprojecten, waarmee het bredere publiek zich niet kon identificeren. Men verhuisde (gedwongen door eerdere bezuinigingen) uit de monumentale grachtenpanden, bracht de collectie onder in een buitendepot en bleef maar aan het reorganiseren. Tekenend was dat de conservator hierbij steeds een andere titel kreeg, waardoor de museale functie minder gewicht werd gegeven.

Geen wonder dat de beslissingnemers nu niet beseffen, welke belangrijke erfgoedcollectie het TIN beheert. Decors, ontwerpen, kostuums, prenten, beeldmateriaal, drukwerk en audiovisueel materiaal. Een zeer brede collectie: van zeldzame 18de-eeuwse toneelstukken die de spot drijven met vrijmetselarij, tot decorontwerpen van bekende architecten uit begin 20ste eeuw. K&WH was in voorgaande jaren betrokken bij de collectieregistratie voor Het Geheugen van Nederland en heeft haar kwaliteit van dichtbij mogen zien.

Verdwijnt het TIN, wie neemt de collectie dan over? Er is eenvoudig geen museum in Nederland dat voldoende kennis van theatergeschiedenis in huis heeft om de collectie recht te kunnen doen en wie kan daarin in deze bezuinigingsjaren investeren? Mogelijk moet het beleid en de doelstelling van het TIN worden herzien, maar het maakt deel uit van de toonaangevende erfgoedinstellingen in Nederland en mag als zodanig niet verdwijnen.

Wie zijn steun wil betuigen, kan de online petitie tekenen.
[Foto's: www.tin.nl]

The Art Archives - Mondriaan

Onze goede vriendin en vakgenote Marty Bax lanceerde eerder deze week het online archief TheArtArchives. Hiermee maakt zij feitelijk haar bedrijfsarchief via een website publiek toegankelijk. Het archief bevat materiaal over Mondriaans vroege periode tot 1912 en vormt daarmee een belangrijke, unieke aanvulling op de bestaande Mondriaan-documentatie in de RKD en het Gemeentemuseum Den Haag. Voor sommige vormen van raadpleging wordt, net als bij een Gemeentearchief, een vergoeding gevraagd.

Dit is niet alleen een waardevolle kunsthistorische onderzoeksbron, maar ook een voorbeeld voor andere zelfstandigen in ons vakgebied: hoe met je archief om te gaan. Freelance of zelfstandig kunsthistorici verzamelen in de loop van hun carrière veel documentatie. Voor verschillende opdrachtgevers spit je in archieven, musea, literatuur en vraag je informatie op bij particulieren (bijvoorbeeld nabestaanden van een kunstenaar). Wat doe je na afloop van het project met de verzamelde informatie? Overdragen aan de opdrachtgever? Alleen als dat vooraf expliciet is overeengekomen. Weggooien? Alleen als je er zeker van bent dat stukken ook op termijn geen waarde meer hebben. Ondernemers moeten immers zelf in hun pensioen voorzien en een uniek archief kan daarin wellicht een rol spelen.Wees bewust van de toekomstige waarde van documentatie die je verzamelt; maak afspraken met opdrachtgevers die je het recht geven om documentatie zelf te bewaren. Archiveer (en scan!) met beleid.

Sporen van Smaragd op Tong Tong Fair

De jaarlijkse Tong Tong Fair (voorheen Pasar Malam Besar) op het Malieveld is een oude bekende in Den Haag, die vermoedelijk geen introductie behoeft. Jaarlijks zijn hier stands met Indische waren en lekkernijen, optredens van artiesten en presentaties van culturele verenigingen te vinden.

Normaal gesproken zijn de dames K&WH trouwe bezoekers, maar dit jaar staan we zelf in de stand van het project Sporen van Smaragd in het Cultuurpaviljoen. Zoals eerder bericht op deze blog, is het project gericht op de inventarisatie van het gebouwde erfgoed van Nederlands-Indië in Den Haag uit de periode voor 1945. Voorbeelden zijn woonhuizen van oud-Indiëgangers, bedrijfspanden van Indische maatschappijen, toko’s, ontwerpen van Indische architecten en stijlelementen met Indische inspiratie. Het project is een initiatief van Monumentenzorg Gemeente Den Haag i.s.m. het Haags Historisch Museum.

Komt u naar het festival? Van 25 mei t/m 5 juni 2011 kunt u dagelijks van 12 tot 18 uur terecht bij de stand van ‘Sporen van Smaragd’ in het Cultuurpaviljoen om kennis te maken met het project. Veel bezoekers van het festival hebben zelf een Haags/Indisch verleden. U wordt dan ook uitgenodigd om in de stand suggesties achter te laten over panden en architectuurdetails, die mogelijk in aanmerking komen voor de inventarisatie. Uw suggesties zijn natuurlijk ook welkom via info@sporenvansmaragd.nl.

Op 1 juni a.s. zal drs. Andréa Kroon een lezing over het project verzorgen als onderdeel van het festivalprogramma; de actuele programma-informatie plaatsen we z.s.m. op deze blog.

Database Verenigingen voor armenzorg en armoedepreventie

Vandaag wordt de database Verenigingen voor armenzorg en armoedepreventie in de negentiende eeuw gepresenteerd. In de database zijn bijzonderheden opgenomen over duizenden organisaties die zich hebben beziggehouden op armenzorg. Het is te raadplegen op de website van het Huygens Instituut voor Nederlandse Geschiedenis.

Terug bij af?

Afgelopen zaterdag werd Museum Mesdag aan de Laan van Meerdervoort na een verbouwing van twee jaar met stille trom heropend. De nieuwe naam (De Mesdag Collectie) en het tentoonstellingsprogramma geven aan dat het museum zich in de toekomst uitsluitend zal richten op de depotcollectie en het verband met Van Gogh. Gaap…

De eerdere renovatie van het museum in de jaren '90, waarbij het 19de-eeuwse interieur zorgvuldig in ere werd hersteld, werd destijds bejubeld. Waar anders in Nederland kon je in zo'n authentieke context - zalen met donker behang en schilderijen in rijen boven elkaar - kunst én kunstnijverheid uit deze periode bekijken? Onder leiding van Maartje de Haan onderscheidde het museum zich als afzonderlijke, actieve instelling in Den Haag. Bezoekers keerden steeds terug, over de drempel gelokt met een afwisselend en inspirerend tentoonstellingsprogramma, waarin naast de collectie ook (Haagse) kunst en cultuur rond 1900 volop aandacht kregen. Openingen waren echt een feestje, net als de high teas in de tuin. Er was een breed aanbod van rondleidingen, lezingen en ontvangsten, en er werden initiatieven als De Indische Zomer ontwikkeld. Dit alles doorbrak het oude imago van een statische collectie, die je alleen op een verplicht schooluitje bezocht.

Opvallend is dat er nu geen afzonderlijke directie meer is. Een conservator van het Van Gogh Museum, de eigenaar van de collectie, heeft de leiding. Zij omschreef de eerder met zoveel zorg reconstrueerde inrichting als een 'ratjetoe'. De zalen zijn daarom heringericht met ‘meer ruimte voor de schilderijen’ en ‘ontdaan van visuele prikkels’. In feite wordt het interieur daarmee deels teruggebracht in de toestand van voor de renovatie in de jaren ‘90. Waarom een succesformule aborteren? Het zou jammer zijn als we straks, net als in het verleden, op een conservatief tentoonstellingsbeleid worden getrakteerd. Lekker kostenbesparend met prenten en tekeningen uit depot en bruiklenen uit Amsterdam? Een dependance in plaats van een zelfstandig museum?

Tekenend is dat Trouw en andere kranten bij het bericht van de heropening een foto van het Panorama Mesdag, enkele straten verder,  afbeeldden. De Haan had die naamsverwarring tussen de twee verschillende musea eindelijk de wereld uit geholpen!

ZomerExpo 2011

In de Royal Academy of Arts in Londen wordt sinds 1769 de Summer Exhibition gehouden. Deze jaarlijkse expositie is open voor alle kunstenaars, professioneel of amateur. Van de duizenden aanmeldingen worden ca. 1000 kunstwerken geselecteerd en getoond. Zoals gebruikelijk met zulke succesvolle ideeën, heeft ook dit idee anderen 'geïnspireerd' (om het zo maar te noemen). Er komt een Nederlandse equivalent.
Van 9 juli t/m 14 augustus 2011 is de ZomerExpo 2011 te zien in het Gemeentemuseum in Den Haag. Wegens grote belangstelling (2450 deelnemers met 4750 werken) is de inschrijfronde voortijdig gesloten. Een beetje flauw voor wie juist op een latere ronde mikte. De Royal Academy kiest bovendien uit gemiddeld 10.000 werken; het is de vraag of de Nederlandse variant met de kleinere selectie een vergelijkbaar niveau zal halen - wat wel nodig is om het gekopieerde initiatief een basis voor herhaling te geven.
De jurering door professionals uit musea, kunst- en cultuurinstellingen en kunstenaars gebeurt net als in Engeland op zicht, dat wil zeggen puur op kwaliteit van het beeld, zonder te weten wie de maker is. Dat wordt pas achteraf bekend gemaakt. Op de website van de ZomerExpo 2011 wordt een voorselectie van 600 kunstwerken getoond binnen de genres landschap, stilleven en portret, terwijl in het museum straks 250 kunstwerken te zien zullen zijn. Daarnaast worden drie stimuleringsprijzen van 10.000, 7.500 en 5.000 euro uitgereikt.

Update: lezingenmiddag 'Geheim Den Haag'

Graag maken we u attent op het tweede deeltje van de zakboekjesreeks Den Haag rond 1900, dat binnenkort verschijnt: Geheim Den Haag. Vrijmetselaarstempels en andere esoterische gebouwen rond 1900.

De Hofstad was rond 1900 een ‘hot spot’ van esoterische activiteit. Veel mensen waren ‘zoekende’ naar het antwoord op moderne levensvragen en vonden die niet meer bij de traditionele religies. Zij keerden zich tot levensbeschouwingen als spiritualisme, vrijmetselarij, theosofie en antroposofie. Deze stromingen maakten een bloeiperiode door en vestigden hun verenigingsgebouwen in Den Haag, waarin ruimtes werden ingericht voor rituele of besloten bijeenkomsten. In deze panden werden ook publiek toegankelijke lezingen en tentoonstellingen georganiseerd en vergaderlokalen verhuurd. Esoterische gebouwen vormden zo een cultureel en sociaal ontmoetingspunt in de stad.

In de winkelstad Den Haag waren ook commerciële dienstverleners actief op esoterisch gebied. Vele mediums en magnetiseurs vestigden hier hun praktijk, terwijl zieners en genezers uit het internationale variétécircuit volle zalen trokken in Diligentia en Pulchri Studio.

Geheim Den Haag beschrijft tientallen ‘geheime’ locaties uit de periode ca. 1875-1940. Sommige zijn gesloopt en vergeten, andere nog altijd in gebruik. In dit boekje vragen we aandacht voor historische logegebouwen en tempels, die samen een bijzondere categorie cultureel erfgoed vormen. Ook het opmerkelijke verleden van woonhuizen en andere locaties wordt uitgebreid belicht. Het boekje is alweer een resultaat van de fijne samenwerking tussen K&WH en het team van uitgeverij De Nieuwe Haagsche. Eerder verscheen De speling van het licht. Glas-in-lood in Den Haag rond 1900.

Op 10 juni a.s. organiseert de uitgever i.s.m. de stichting OVN een lezingenmiddag rond de boekpresentatie in de Koninklijke Bibliotheek. Vier sprekers belichten het esoterische milieu in Den Haag rond 1900:

- Communicatie met “de andere zijde”. Spiritualisme in Den Haag rond 1900, mw. drs. Audrey Wagtberg Hansen, kunsthistoricus, Kroon & Wagtberg Hansen, Den Haag / co-auteur Geheim Den Haag;
- Vrijmetselarij in Den Haag rond 1900. Mannen én vrouwen in de loge, mw. Anne van Marion, MA westerse esoterie / lid Internationale Orde der Gemengde Vrijmetselarij ‘Le Droit Humain’;
- Jacoba van Heemskerck: vrouwen, kunst, vrijmetselarij en antroposofie in Den Haag rond 1900, mw. dr. Marty Bax, kunsthistoricus, Bax Art Concepts & Services, Amsterdam / secretaris Stichting OVN;
- Van theosofentempel tot Museum voor Communicatie. Esoterische monumenten in Den Haag rond 1900, mw. drs. Andréa Kroon, kunsthistoricus, Kroon & Wagtberg Hansen, Den Haag / co-auteur Geheim Den Haag / voorzitter Stichting OVN.

Het eerste exemplaar van de publicatie wordt uitgereikt aan prof.dr. Wouter Hanegraaff, hoogleraar geschiedenis van de Hermetische filosofie en verwante stromingen aan de Universiteit van Amsterdam / voorzitter van de European Society for the Study of Western Esotericism.
Deelnamekosten zijn € 5,- incl. ontvangst met thee/koffie en afsluitende borrel. In verband met het beperkte aantal plaatsen is aanmelding voor 3 juni 2011 vereist. Om teleurstelling te voorkomen, adviseren wij u zo snel mogelijk een plaats te reserveren via: info@stichtingovn.nl. (Het is niet mogelijk via de KB te reserveren.)
Tijdens de afsluitende borrel is er gelegenheid tot aanschaf van de publicatie. Na 10 juni is het boekje verkrijgbaar via de webwinkel van de uitgever, in de studiezaal van het Haags Gemeentearchief en in goed gesorteerde boekwinkels.

Vrouwvolk

Laten we eerlijk zijn: in de westerse kunst is de vrouw niet altijd even positief in beeld gebracht. Vaak was zij eerder een figurant dan de hoofdrolspeler, als naakte, kwetsbare of overwonnen figuur afgebeeld en tal van negatieve karaktereigenschappen toebedeeld (kies maar een van de hoofdzonden).

De fascinatie voor de vrouw als onderwerp groeide naarmate zij in de maatschappij zelf meer op de voorgrond trad. Vrouwen werden daardoor ook anders in beeld gebracht door kunstenaars, zij het nog steeds niet altijd positief. Zo verschoof het beeld van de femme fragile - een zwakke en afhankelijke figuur - in de loop van de 19de eeuw naar haar tegenpool: de femme fatale - een verleidelijke, sterke, maar vooral ook gevaarlijke figuur.

In de tentoonstelling Heroines in het Museo Thyssen-Bornemisza in Madrid (nog te zien t/m 5 juni 2011) is de nadruk gelegd op de verbeelding van de ‘sterke vrouw’ in de kunst. Zij is te vinden in de gedaante van heks of boerin, atlete of amazone, martelares of juist heldin. De ontwikkeling van dit vrouwbeeld wordt geschetst aan de hand van kunstwerken uit de 19de eeuw tot de 21ste eeuw. Op de museumwebsite zijn enkele sprekende voorbeelden per thema te zien, als ook een virtuele rondgang door de tentoonstelling.

Allemaal beestjes

In het Museum Beelden aan Zee tin Scheveningen is t/m 29 mei a.s. nog de tentoonstelling Van Barye tot Bugatti. Les Animaliers te bezichtigen, een overzicht van Belgische en Franse dierbeeldhouwkunst van 1830-1930. Vanwege de opkomst van dierentuinen in Europa werd het dier in deze periode een geliefd onderwerp in de kunst. Kunstenaars kregen eindelijk de kans om dieren van dichtbij te bestuderen en ze natuurgetrouw weer te geven. In het begin van de 19de eeuw werden vooral exotische dieren verbeeld, waarbij conform de Romantische traditie met haar voorkeur voor geweld en emoties, de doodsstrijd niet werd geschuwd. Inheemse dieren werden juist getoond in een idyllische, pastorale setting, zoals het trekpaard. Ook sculpturen van dieren in een 'ludieke' situatie, zoals een beer in een badkuip, waren bij het publiek erg populair.
Aan het begin van de 20ste eeuw werd realisme verruild voor strakke stilering, met name in de Art Deco periode. Dieren werden tot hun basisvorm teruggebracht: een gestroomlijnde 'rust'. Bij Waanders is de kleine, maar fijne catalogus verschenen.

Groen licht

Frankrijk gaat het verbod op Absinth eindelijk opheffen, meldt de BBC. Hoe kan het ook anders, de populariteit van het drankje is de laatste jaren onder goths, steampunkers en andere 19de-eeuw liefhebbers zo gestegen dat er aanzienlijke commerciële belangen spelen bij de verkoop...

Waardig afscheid

Wie ergert zich niet aan het verdwijnen van 'gewone' winkels van kleine zelfstandigen, die niet meer kunnen opboksen tegen de grote winkelketens en online aanbieders? Of beroepen die uitsterven, zoals de schoenmaker, omdat we een weggooi-mentaliteit hebben gekregen? Stuut en Bruin, een Haagse winkel voor elektronicaonderdelen, is zojuist gesloten: 'Een winkel waar het cassettebandje, de video-recorder en de commodore 64 zich nog thuis voelden. Een winkel met een verhaal! Over de tijd van de kleine zelfstandige die je bij naam kende, met wie je een praatje maakte en die service hoog in het vaandel had staan. Over de tijd dat je een radio repareerde in plaats van dat je direct een nieuwe kocht…'. Het afscheid wordt van 18 tot 29 mei 2011 op waardige en originele wijze gevierd met een theaterproductie op locatie, verzorgd door de Cultuurbrouwerij: 'Tijdens een theatrale rondreis door de winkel en de magazijnen ervaart u de laatste dag van een tijdperk. ‘Stuut en Bruin’ is een beeldende locatievoorstelling over afscheid nemen en over de gevolgen van technologische ontwikkeling.' Meer informatie: http://www.cultuurbrouwerij.nl/.

[Met dank aan Koos Havelaar voor de tip]